Het opstellen van de RES; een proces dat geen proces is

Het opstellen van de RES; een proces dat geen proces is

Paniek! Gemeenten moeten de eerste versie van hun Regionale Energie Strategie (RES) al in 2020 tevoorschijn toveren. 30 regio’s zijn gestart met het opstellen van zo’n RES, een regionaal samenwerkingsverband met betrekking tot de energietransitie die gaat plaatsvinden in Nederland. Provincies, gemeenten, waterschappen, bedrijven, netbeheerders, maatschappelijke partijen, milieuorganisaties, burgers; veel mensen hebben er wat over te zeggen. Het brengt zorgen met zich mee, want hoe kom je tot een strategie met zoveel belanghebbenden?

Van de gemeenten wordt verwacht dat de RES voldoet aan drie criteria, namelijk: maatschappelijk draagvlak, kostenefficiënt en beperkte impact op ruimtelijke kwaliteit. Om draagvlak te creëren zijn participatietrajecten nodig. Dat zijn processen en geen projecten. Met een procesaanpak kan aan de stakeholders doorgaans meer ruimte worden geboden om input te leveren, dan met een projectmatige aanpak waarbij vooraf veel meer kaders zijn vastgelegd. Maar het ontbreekt bij de regio’s bij het opstellen van de RES aan twee essentiële onderdelen van een proces: tijd en vrijheid. Wij vinden dat er vanuit de landelijke politiek teveel kaders worden gesteld om degelijke participatieprocessen op te kunnen zetten. Ondertussen dringt de tijd.

Gezien de verwachtingen van Europa lijkt het onvermijdelijk om de RES onder tijdsdruk op te stellen. De vraag is of het dan wel slim is om participatietrajecten op te starten of dat er andere mogelijkheden zijn om draagvlak te creëren. Wat als we het opstellen van de RES op regionaal niveau inrichten als een project waarbij we de focus leggen op een goede stakeholderanalyse? Een project biedt immers veel meer mogelijkheden om te kunnen sturen op tijd en geld. Door de stakeholderanalyse worden de wensen, kennis en belangen van de markt (inclusief de bewoner als eindconsument) verzameld. Het is vervolgens aan de professionals om dit verder uit te werken tot betaalbare/haalbare opties ten behoeve van de RES.

Toch is er een ‘maar’. Het probleem is namelijk dat er een groot tekort is aan professionals die de materie technisch beheersen. Bovendien zijn er mensen nodig die dit soort trajecten ook kunnen begeleiden. De samenwerking tussen gemeenten, aannemers, energiebedrijven en ingenieursbureaus verloopt momenteel niet in alle gevallen even soepel. De RES vraagt om een andere, intensievere vorm van samenwerken en dat heeft tijd nodig. Plus een goede begeleiding van procesexperts. Samen met een goede overlegstructuur moet dit ervoor zorgen dat creativiteit wordt gestimuleerd, wat leidt tot nieuwe kansen en innovaties.

Onze veronderstelling is dat uiteindelijk de beginfase van de RES tot de grootste uitdaging zal leiden. Vaak wordt er gedacht dat een projectmatige aanpak bij een complex proces leidt tot beperkte ruimte voor creativiteit. Het tegendeel is echter waar. Bij een projectmatige aanpak worden er weliswaar meer kaders geschapen, maar het is de truc om binnen die kaders te zoeken naar ruimte om de stakeholders toch een podium te bieden. Zo kunnen zij hun inbreng leveren en ontstaat er draagvlak!

Erwin Rutgers
Daisy Visser

RPR Stakeholdermanagers